Қазақстан адам құқықтары саласындағы халықаралық стандарттарды дамытуға елеулі үлес қосты.

Басты құқық қорғау алаңы ретінде БҰҰ-ның құрамында Қазақстан адам құқықтары саласындағы халықаралық стандарттардың прогрессивті дамуына елеулі үлес қосты, Шығыс пен Батыс арасында «көпірлер салушы» рөлін атқара отырып, көзқарастарды жақындатуға және жаһандық жүйені нығайтуға ықпал етті.

Қазақстан үш жыл бойы гендерлік теңдік, өлім жазасын жою, климаттың өзгеру контексінде осал топтардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша бірқатар маңызды іс-шаралар өткізді. Біздің ел Орталық Азия, Еуропалық Одақ және басқа стратегиялық серіктес мемлекеттердің күшін біріктірді.

Орталық Азия елдерінің атынан Қазақстан БҰҰ-ның Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде екі маңызды резолюцияны қабылдауды ұсынды.

2023 жылдың қазанында Адам құқықтары жөніндегі кеңестің 54-ші сессиясының қорытындысы бойынша білім беру саласындағы балалар құқықтары туралы резолюция қабылданды. Бұл құжат дискриминацияны жою, сондай-ақ қарулы қақтығыстардан зардап шеккен балаларды қоса алғанда, білім алуға қауіпсіз қол жеткізуді қамтамасыз ету мақсатында сапалы білім, бейбітшілік және төзімділікті қамтамасыз етуге бағытталған.

Бұл резолюция 2024 жылдың қыркүйегінде БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесіндегі алғашқы панельдік талқылаудың негізіне айналды, онда балалар құқықтарының арасында алғаш рет қақтығыс аймақтарынан репатриант балаларды интеграциялау мәселелері талқыланды. 2025 жылдың маусымында БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі Жоғарғы комиссары Ф. Тюрк осы тақырып бойынша өз баяндамасын ұсынатын болады.

2024 жылдың 10 қазанында Қазақстанның мүшелігі аясында 57-ші сессияның қорытындысы бойынша БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде тұрмыстық зорлық-зомбылықты жою жөнінде тарихи алғашқы резолюция қабылданды. Бұл резолюция халықаралық қауымдастықтың назарын отбасындағы зорлық-зомбылық мәселесіне аударады.

Қазақстанның резолюциясының арқасында Адам құқықтары жөніндегі кеңес алғаш рет отбасындағы зорлық-зомбылықты адам құқықтары мәселесі ретінде мойындап, барлық мемлекеттерді отбасы зорлығын алдын алу және жою, жәбірленушілерді қорғау және кінәлілерді жауапкершілікке тарту үшін нақты шаралар қабылдауға шақырды.

Тұрмыстық зорлық-зомбылықты жоюға және халықаралық қауымдастықтың назарын осы мәселеге аударуға қолдау көрсету мақсатында Кеңес 2025 жылға арналған жұмыс жоспарына осы мәселені енгізуді және тұрмыстық зорлық-зомбылықты алдын алу және жою бойынша БҰҰ панельдік талқылауын өткізуді жоспарлады. Талқылау қорытындысы бойынша БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі Жоғарғы комиссары құрылымдық және терең себептер мен отбасындағы зорлық-зомбылықты алдын алу үшін қауіп факторларын жою жөнінде нақты ұсыныстармен жан-жақты баяндамасын ұсынатын болады.

Қазақстан өз бастамаларымен қатар, БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде бейбіт мәдениетті насихаттау (Гамбия), технологияларды қолданумен байланысты гендерлік зорлық-зомбылықпен күрес (Бельгия), тегін мектеп білім алу құқығы (Люксембург) және бұрынғы сотталғандардың әлеуметтік реинтеграциясы (Коста-Рика) жөніндегі резолюциялардың негізгі авторларының қатарына шақырылды.

Халықаралық қауымдастықтың назарын осы мәселелерге аудару Қазақстанның құқық қорғау саласындағы басымдықтарына негізделген, олар Президент Қ. Тоқаевтың реформаларынан бастау алады.

Қазақстанның барлық бастамалары, БҰҰ-ға мүше мемлекеттердің позициялары мен тәсілдерінің айырмашылығына қарамастан, БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесінің бірауыздан қабылданған шешімімен мақұлданып, АҚШ, Қытай, Ресей, Үндістан, Канада, Швейцария, Еуропалық Одақ, Латын Америкасы, Азия және Африка елдерінің авторлығына кең қолдау тапты.

Қазақстанның жаһандық форумдағы белсенді жұмысы елдің құқық қорғау жүйесінде ауқымды реформалармен қатар жүрді, олардың арасында ҚР Конституциялық сотының қайта құрылуы, өлім жазасын жою және Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактінің Екінші факультативтік хаттамасына, БҰҰ Балалар құқықтары конвенциясының факультативтік хаттамаларына және БҰҰ Мүгедектер құқықтары конвенциясына қосылу, тұрмыстық зорлық-зомбылықты қылмыстық құқыққа енгізу және гендерлік теңдік бойынша екі ұлттық жоспарды қабылдау бар.

Республика өзінің адам құқықтары саласындағы міндеттемелеріне берік екендігін ішкі және негізгі халықаралық алаңдарда нақты әрекеттер қабылдау арқылы растайды.

БҰҰ-ның негізгі актерлерінің Қазақстанның адам құқықтары мәселелеріндегі жаһандық ынтымақтастықты нығайтуға қосқан үлесін жоғары бағалауы еліміздің «орташа держава» ретіндегі рөлін бекітеді.

Қазақстан БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде екінші үш жылдық мүшелігін аяқтай отырып, адам құқықтарын қорғау бойынша жалпы әлемдік құндылықтарға деген берік міндеттемесін растады.