Сарапшы: Путиннің сапары Қазақстанның дипломатиялық шеберлігін көрсетеді.

Қазақстан мен Ресей, әлемдегі теңдессіз жаһандық қиындықтарға қарамастан, көршілік пен жан-жақты ынтымақтастықтың үлгісін көрсетуде. Мұндай ынтымақтастықтың негізінде мүдделердің ортақтығы, өзара құрмет, жоғары деңгейдегі конструктивті саяси диалог жатыр. Бұл туралы Қасым-Жомарт Тоқаев «Қазақстан мен Ресей: стратегиялық серіктестік жаңа көкжиектері» атты мақаласында атап өтті, мақала Ресейдің «Известия» газетінде жарияланды. Екі елдің өзара тиімді ынтымақтастығын дамытудағы негізгі бағыттар мен Ресей лидері кездесудің ерекше маңыздылығын талқылау үшін Еуразиялық саяси институттың жетекшісі Максим Крамаренкомен сұхбат жүргізілді.

Максим Борисович, көптеген қазақстандықтар Ресей Президентін Қазақстанда ерекше ықыласпен қарсы алып жатқандарын атап өтуде. Сіздің пікіріңізді есту қызықты болар еді.

Иә, шынымен де, әлеуметтік желілерде, тіпті қазақстандық сектордан тыс, Ресей Президентінің аэропортта «Сіздердің жоғары мәртебелеріңіз» деген сәлемдесу сөздерімен қарсы алынғанына таңданыс білдіретін пікірлерді кездестіруге болады. Бірақ мұнда ешқандай ерекше жағдай жоқ. Владимир Путин біздің республикаға Қасым-Жомарт Тоқаевтың шақыруымен мемлекеттік сапармен келді. Яғни, Ресей Президентін мемлекеттік сапарға шақыру арқылы Қазақстан біздің республика мен Ресей арасындағы одақтас және көршілес қатынастардың жоғары деңгейін атап өтті. Әдетте, әлемдік тәжірибеде мемлекеттік сапарлар екіжақты қатынастардың саяси деңгейін көрсету мақсатында өткізіледі. Мұндай деңгейдегі сапарларды ұйымдастыру мен шығарып салу форматы бізде Президенттің тиісті жарлығымен регламенттеледі, ол салтанатты құрметтің ең толық көлемін қамтиды. Ал «Сіздердің жоғары мәртебелеріңіз» деген сәлемдесу дипломатиялық протокол бойынша тек тәуелсіз мемлекеттердің басшыларына ғана емес, қабылдаушы елдердегі ерекше және толық құқылы елшілерге де қолданылады. Сонымен қатар, біздің Президентіміз де мемлекеттік сапармен келгенде осындай құрметпен қарсы алынады, оған да «Сіздердің жоғары мәртебелеріңіз» деп сәлемдеседі.

В. Путиннің ҚР мемлекеттік сапарының басталуына дейін «Известия» газетінде Қ. Тоқаевтың «Қазақстан мен Ресей: стратегиялық серіктестік жаңа көкжиектері» мақаласы жарияланды. Сіздің ойыңызша, біздің мемлекет басшымыздың екіжақты қатынастарды құрудағы қандай негізгі сәттерге назар аударғаны маңызды?

Тоқаевтың мақаласында, сондай-ақ оның ресейлік әріптесінің мемлекеттік сапарға дайындық аясында жазылған мақаласында біздің екіжақты ынтымақтастығымыздың кең ауқымды салалары сипатталған. Бұл ЕАЭО мен ҰҚШҰ аясындағы интеграциялық процестер, сондай-ақ халықаралық ұйымдар, мысалы, ШОС және БРИКС алаңдарында әлемдік саясаттағы жылдам өзгерістерге бірлескен жауап беру. Алайда, Қасым-Жомарт Тоқаевтың екі ел халқының ортақ мағынамен байланыстырушы естелік мәдениетіне деген дәйекті көзқарасы ерекше назар аударады. Сондықтан Тоқаев өзінің мақаласында бұрынғы КСРО халықтарының нацистік Германияға қарсы жеңісінің 80 жылдығының жақындап келе жатқанын атап өтті, және біз бұл маңызды датаны Ресей халқымен бірге атап өтетінімізді айтты. Мұнда Қазақстан лидері «Біз — біз өзіміз туралы не естиміз» деген принципке сүйенетін сияқты, ол халықаралық қатынастарға да қатысты. Егер біз ортақ тарихымыздан жақсы нәрселерді еске алсақ – онда бұл естелік біздің одақтастығымыздың берік негізі болады, егер біз өткендегі өзара әрекеттесуіміздің теріс, біржақты интерпретациясын қабылдайтын болсақ, бұл біздің екіжақты қатынастарымыздың деңгейіне де әсер етеді.

Белгілі болғандай, «үшінші күштер» біздің солтүстік көршіміздің теріс тарихи бейнесін бізге таңуға тырысады, өткен оқиғаларды бұрмалап және жалған интерпретациялайды. Бұл біздің көршілес қатынастарымызға кедергі келтіруге бағытталған. Қазақстан басшысы бұл жағдайды жақсы түсінеді, сондықтан, осы мақаласында және басқа да алаңдарда Қазақстан-Ресей тарихының объективті бағаларын ұсынады. Мұны растайтын жақында болған мысал ретінде: ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің бірінші форумында Қазақстан Президенті 20-шы ғасырдың 50-ші жылдарында тың жерлерді игерудің арқасында республика аграрлық секторының елеулі оң өзгерістерге ұшырағанын және біздің еліміздің қысқа мерзімде әлемдегі басты астық өндірушілердің біріне айналғанын атап өтті. Яғни, ол сол кезде Кеңес Одағында тың жерлерді игерудің біздің республикаға көп пайда әкелгенін тағы да еске салды.

Қазақстан мен Ресей халықаралық аренада көпполярлық идеяларын, бейбіт диалогты, барлық мемлекеттердің егемендігін құрметтеуді қорғауда табысты ынтымақтасуда, - деп түйіндеді К. Тоқаев. Бұл қай жерде көрінеді? Қай халықаралық алаңдарда тараптар серіктестікті күшейте алады?

Мұнда ОДКБ алаңындағы біздің елдердің ынтымақтастығын жарқын мысал ретінде келтіруге болады. 2022 жылдың қаңтары Қазақстанның егемендігін қорғауда осы ұйымның тиімділігін көрсетті, өйткені ішкі саяси дағдарыс кезінде сыртқы араласу әрекеттері болды. Бұл ұйымның жұмысын одан әрі күшейту, қатысушы мемлекеттердің егемендігіне үшінші мемлекеттердің құрмет деңгейін арттыруға ықпал етеді.

Қазіргі уақытта біз халықаралық қатынастар жүйесінің тез трансформациясының куәсі болып отырмыз. Жаңа әлемдік саясат форматтарының қандай болатынын болжау қиын. Бірақ, біз кем дегенде біздің елдер географиялық орналасқан аймақта теріс сценарийлердің дамуын алдын алуға мүмкіндік береміз. Қазірдің өзінде аймақтағы қауіпсіздікті қолдау шаралары туралы келіссөздер жүргізуге болады, және негізінен біз мұны ШОС және ТМД алаңдарында жүзеге асырып жатырмыз.

Сонымен қатар, қазіргі уақытта ШОС кеңейіп, Еуразияның көп бөлігінде фактически трансұлттық басқару жүйесіне айналуда, және меніңше, біздің елдердің ынтымақтастығын күшейту үшін негіз бар. Мысалы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы алаңында БҰҰ-ның жаңа моделін талқылау мен әзірлеуді бастау, реформалаудың қажеттілігі туралы, бәлкім, тек жалқау ғана айтпаған. Бұл мәселеде сөздерден нақты ұсыныстар жасауға өту уақыты келді, бұл ұйымды, Жер халқының жартысынан астамын біріктіретін ұйымды бастамашылық етуіміз керек.

Сонымен қатар, ШОС, ТМД және ОДКБ үлкен Еуразия кеңістігінде қауіпсіздікті қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады, және, тиісінше, Қазақстан мен Ресейдің келісілген серіктестігі де ұжымдық қауіпсіздік архитектурасының негізгі элементтері бола алады.