ОДКБ — бұл Армения, Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей және Тәжікстанды қамтитын аймақтық мемлекетаралық ұйым. ОДКБ-ның құрылуындағы негізгі мақсат — қатысушы елдердің ұжымдық қауіпсіздігін, тұрақтылығын қамтамасыз ету және сыртқы қауіптерден тәуелсіздігін қорғау.
ОДКБ-ны Ұжымдық қауіпсіздік кеңесі басқарады, оның құрамына келісімге қол қойған мемлекеттердің президенттері кіреді. Кеңес ұйымның Бас хатшысын тағайындайды. Қазіргі уақытта ұйымның Бас хатшысы — Иманғали Тасмағамбетов.
Астанада Кеңестің сессиясы алдымен тар құрамда өтті, оған біздің Президентімізбен қатар Беларусь Республикасының Президенті Александр Лукашенко, Қырғыз Республикасының Президенті Садыр Жапаров, Ресей Федерациясының Президенті Владимир Путин, Тәжікстан Республикасының Президенті Эмомали Рахмон, сондай-ақ ОДКБ Бас хатшысы Иманғали Тасмағамбетов қатысты, одан кейін сессия кеңейтілген құрамда басқа ресми тұлғалардың қатысуымен жалғасты.
Бірінші тұлғалардың сөздері
Кеңес отырысын Қазақстанның Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев ашып, ОДКБ-ның Еуразия кеңістігінде бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтаудағы ең маңызды құрылымдардың бірі болып отырғанын атап өтті. Қазіргі заманның қиындықтары жағдайында ОДКБ өз мүшелерінің барлығына қауіпсіздіктің кепілі ретінде қажеттілігін көрсетуде. Президент Тоқаев келісілген әрекеттер, өзара сенім және қолдау мемлекеттердің күрделі және ауқымды міндеттерді шешудегі ұжымдық мүмкіндігін нығайта түсетінін айтты.
«ОДКБ – бұл тек әскери серіктестік емес, сонымен қатар біздің елдердің егемендігін және аумақтық тұтастығын қорғау үшін күштер мен ресурстарды біріктіретін бірегей механизм», – деді ол.
Қазақстан төрағалық еткен ОДКБ биылғы жылы дағдарыс жағдайларында жедел әрекет ету тиімділігін арттыруға бағытталған 60-тан астам іс-шара өткізді. Негізгі назар қазіргі заманғы қауіптермен, оның ішінде терроризм, кибершабуылдар, трансұлттық қылмыс және есірткі заттарының заңсыз айналымымен күресуге бағытталды, осыған байланысты «Канал» есірткі заттарының заңсыз айналымына қарсы, «Нелегал» заңсыз миграцияға, ақпараттық технологиялармен жасалатын қылмыстарға қарсы «ПРОКСИ», терроризмге қарсы «Наемник» сияқты бірлескен арнайы операциялар сәтті жүзеге асырылды.
Сессия барысында Ресей Федерациясының Президенті Владимир Владимирович Путин де сөз сөйледі, ол Ресейдің қару-жарақтары мен олардың сипаттамаларына, соның ішінде «Орешник» гипердыбыстық зымыран жүйесінің сипаттамаларына егжей-тегжейлі тоқталды, әлемдегі озық қарулармен салыстыру келтірді. Ресей лидері өз сөзінде Украинамен әскери қақтығыс мәселесін айналып өтпей, ОДКБ-ның бір мүшесі ретінде қалған қатысушыларды қалыптасып жатқан жағдай, ықтимал қауіптер мен қақтығысты шешу перспективалары туралы хабардар етуі тиіс екенін атап өтті. Ол Ресей Федерациясының Қорғаныс министрлігі НАТО әскери альянсының қанша қару-жарақ жүйесіне ие екенін, Украинаға қару-жарақ жеткізушісі ретінде қанша жүйе бар екенін, олардың қайда сақталатынын және Украинаға қанша қарудың жеткізілетінін білетінін айтты.
«Қатысты зымыран жүйелерін, техниканы өндіруге келетін болсақ, Ресейде бұл НАТО-ның барлық елдерінің өндірісінен 10 есе көп. Ал келесі жылы бұл өндіріс тағы 25-30%-ға артатын болады», – деп атап өтті Ресей Федерациясының Президенті.
ОДКБ елдері үшін бұл сөздер зор маңызға ие, себебі өздерінің өндірісінде осындай деңгейдегі қару-жараққа ие емес екенін мойындау қажет. Еуразия материгіндегі қауіпсіздікті және бейбітшілікті ұжымдық қорғау үшін қазіргі заманғы қару-жарақтың болуы аса маңызды, әсіресе әлемдегі саяси жағдайдың шиеленісуін ескере отырып. Осылайша, ОДКБ елдері көп жағдайда Ресей Федерациясындағы заманауи қару-жарақ жүйелеріне және оның жедел өндіріс мүмкіндіктеріне сенім артуға мәжбүр. Владимир Путин пресс-конференция барысында Ресейдің ОДКБ күштерінен көмек сұрамайтынын, егер Ресейге ұзақ қашықтықтағы зымырандармен соққылар жасалса, ОДКБ-ның мемлекет қатысушыларының оның зымыраннан қорғаныс жүйесіне көмек көрсете алмайтынын мәлімдеді.
Келесі жылы ОДКБ-дағы төрағалық Қырғыз Республикасына өтеді. Қырғызстан Президенті Садыр Жапаров өз сөзінде 2025 жылға арналған ұйымның жұмыс жоспары туралы егжей-тегжейлі айтып, жастар арасында деструктивті идеологияның әсерін талдаудың қажеттілігіне назар аударды, бұл шараларды одан әрі әзірлеуге бағытталған, сондай-ақ террористік және экстремистік мақсаттарда ақпараттық технологияларды пайдалану мәселелерін алдын алу және тоқтату бойынша ынтымақтастықты дамытуға тоқталды. Жапаров Қырғызстанда киберқауіпсіздік бойынша халықаралық конференция өткізілетінін хабарлады.
Қасым-Жомарт Тоқаев ұйымның жетекшілерімен өткен кеңестен кейін барлық қатысушы мемлекеттердің ұжымдық қауіпсіздікті қорғауда шақырылған қиындықтар мен қауіптерді алдын алу үшін бірлесіп әрекет етуге дайын екендігін мәлімдеді.
Қол қойылған құжаттар
Сессия барысында 14 құжатқа қол қойылды, олардың ішіндегі ең маңыздысы мынадай:
- Ұжымдық қауіпсіздік туралы келісім ұйымының Ұжымдық қауіпсіздік кеңесінің Декларациясы.
- «Ұжымдық қауіпсіздік туралы келісім ұйымының Ұжымдық қауіпсіздік кеңесінің шешімі «Тәжік-ауған шекарасын нығайту бойынша Ұжымдық қауіпсіздік туралы келісім ұйымының мақсатты мемлекетаралық бағдарламасы туралы».
- 1941–1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 80 жылдығына орай Ұжымдық қауіпсіздік туралы келісім ұйымының Ұжымдық қауіпсіздік кеңесінің мәлімдемесі.
- Ұжымдық қауіпсіздік туралы келісім ұйымының Ұжымдық қауіпсіздік кеңесінің шешімі «Ұжымдық қауіпсіздік туралы келісім ұйымының шеңберінде одақтас қатынастарды одан әрі нығайту туралы».
- Ұжымдық қауіпсіздік туралы келісім ұйымының Ұжымдық қауіпсіздік кеңесінің шешімі «Орталық Азиядағы ұжымдық қауіпсіздік күштерін жабдықтауға ұсынылған заманауи және болашақтағы қару-жарақтың үлгі тізбесі туралы».
2024 жылғы 28 қарашада Астанада қабылданған Декларацияда мемлекеттер арасындағы ынтымақтастыққа және халықаралық құқық, БҰҰ жарғысы принциптеріне сәйкес ОДКБ-ны одан әрі дамытуға адалдыққа баса назар аударылды, Еуразияда тұрақты қауіпсіздік жүйесін қалыптастыру мен дамыту қажеттілігі, барлық еуразиялық мемлекеттердің тұрақтылығы мен бейбіт қатар өмір сүруін қолдау үшін. ОДКБ елдері көпполярлы әлемді қалыптастыруды, тең қауіпсіздік принципі негізінде, сондай-ақ бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін басқа мемлекеттермен және мемлекетаралық бірлестіктермен ынтымақтастыққа дайын екендіктерін білдірді. Ұйым шеңберіндегі әскери ынтымақтастықтың үшінші елдерге қарсы бағытталмағаны және тек қорғаныс сипатына ие екендігі атап өтілді.
ОДКБ шеңберінде көрсетілген ынтымақтастық негіздері, алдымен ұйымның позитивті имиджін қалыпта