Жасанды интеллект (ЖИ) белсенді түрде және барлық экономика салаларында енгізілуде. ЖИ әлемдік экономиканы түбегейлі өзгертуі тиіс, еңбек нарықтарынан бастап, цифрлық инфрақұрылым мен жеткізу тізбектеріне дейін бәрін революциялауы тиіс. Халықаралық валюта қорының (ХВҚ) мәліметтеріне сүйенсек, әлемдік еңбек нарығының шамамен 40%-ы ЖИ әсерінде, ал кейбір салалар ЖИ негізіндегі автоматтандыруға көбірек бейімделген, деп жазады ranking.kz.
Жасанды интеллект — машинаның кейбір когнитивтік функцияларды орындау қабілеті, оны біз әдетте адам ақылымен байланыстырамыз. Ұйымдар мен жеке тұлғалар тез арада бейімделуі керек, себебі ЖИ технологиясы қазіргі уақытта жұмыстың, экономиканың және қалыпты қоғамның бейнесін өзгертіп жатыр.
2300 жылға қарай, кейбір болжамдарға сәйкес, ЖИ мүмкіндіктері адамның мүмкіндіктерімен бәсекелес болады, ал ЖИ әлемдік экономикаға жылына 4,4 трлн доллар қосуы мүмкін. Қазіргі уақытта 60 мемлекетте ұлттық ЖИ стратегиялары бар. Олардың қатарында Бразилия, Қытай, Еуропалық одақ елдері, Сингапур, Оңтүстік Корея және Америка Құрама Штаттары бар. Қабылданған тәсілдер АҚШ-тағы ЖИ құқықтары туралы заң жобасы сияқты нұсқаулықтарға негізделгендерден, ЕО заңдарына сәйкес келетін кешенді ЖИ ережелеріне дейін өзгереді.
Елдер ЖИ пайдалану стандарттарын белгілеу үшін бірлескен күш-жігер жұмсап жатыр. 2020 жылы құрылған Жасанды интеллект бойынша жаһандық серіктестік 29 қатысушыдан тұрады, олардың ішінде Бразилия, Канада, Жапония, АҚШ және бірнеше еуропалық елдер бар. Сарапшылардың пікірінше, ЖИ ережелері әлі де әзірленіп жатқанымен, ұйымдар қазір әрекет етуі керек, өйткені заңдық, репутациялық, ұйымдастырушылық және қаржылық тәуекелдерден қашу үшін — қоғамдық алаңдаушылық жағдайында қателік қымбатқа түсуі мүмкін.
Болашақта бәсекелестерден озып шығу үшін елдер ЖИ-мен тез танысуы қажет. ХВҚ ұсынған ЖИ-ге дайындық индексі бойынша 2023 жылы ЖИ-ді енгізуге ең дайын ел Сингапур (0,8 балл) болды. Сингапур ЖИ мүмкіндіктерін арттыру және ұлттық ЖИ стратегияларын қолдау үшін жүздеген миллион доллар инвестициялады. Сингапурлық жұмысшылар ЖИ дағдыларын әлемде ең жылдам меңгеруде, ал Сингапур үкіметі мемлекеттік қызметшілер үшін әлі де қатаң қауіпсіздік стандарттарын сақтай отырып, ЖИ-дің әмбебап құралдар жиынтығын әзірледі.
Одан кейін Дания (0,78 балл) және АҚШ (0,77 балл) келеді. ЖИ-ді енгізуге ең дайын елдер қатарына көптеген еуропалық мемлекеттер де кіреді, себебі олардың дамыған цифрлық инфрақұрылымы, білікті еңбек ресурстары, қолайлы саяси ортасы және корпорацияларда ЖИ-дің жоғары деңгейде енгізілуі бар. Осы еуропалық елдердің кейбірі әлемде алғашқы ұлттық ЖИ стратегияларын қабылдағандардың қатарында.
ХВҚ-ның ЖИ-ге дайындық индексі төрт негізгі көрсеткіштің орташа мәнін білдіреді: цифрлық инфрақұрылым, адам капиталы, технологиялық инновациялар және құқықтық негіздер. Әрбір метрикада адамның капиталына тұрақты инвестициялар, инклюзивті STEM сараптамасы, динамикалық ҒЗТКЖ экожүйесі және құқықтық негіздердің цифрлық бизнес-модельдеріне бейімделуі сияқты бірнеше субиндекс бар.
2023 жылғы индекс 174 елді қамтыды. Ол Халықаралық еңбек ұйымы, Дүниежүзілік банк, Дүниежүзілік экономикалық форум және басқа да сегіз мекеменің деректеріне сүйенеді.
ЖИ-ді енгізуге ең аз дайын елдер негізінен Африка елдері мен Ауғанстан болды. Соның ішінде соңғы орында Оңтүстік Судан (0,11 балл), одан кейін Ауғанстан (0,13 балл), Орталық Африка Республикасы (0,18 балл) және Сомали (0,2 балл) орналасқан.
Қазақстан ЖИ-ді енгізу бойынша 50 елдің қатарына кірді. Орталық Азия және Еуразиялық экономикалық одақ елдері арасында РК тек Ресейге ғана жол беріп, 47-ші орынға (0,56 балл) ие болды. Қазақстан, тиісінше, 48-ші орынға (0,55 балл) орналасты. Халықаралық консалтингтік агенттігі McKinsey & Company-ның мәліметі бойынша, еліміздегі ЖИ-дің ең перспективті қолдануларының бірі мемлекеттік қызметтерді географиялық ақпараттық жүйелер мен кеңістіктік деректер арқылы трансформациялау болды. Атап айтқанда, статистикалық модельді пайдалана отырып, географиялық, демографиялық және экономикалық деректерді аналитикалық әдістермен біріктіре отырып, ауылдық елді мекендердегі инфрақұрылымды анықтау және дамыту тәжірибесі атап өтілді. Бұл модель 6293 ауылды талдап, дамудың ең жоғары әлеуетіне ие 3500 ауылды таңдады, онда ауыл тұрғындарының 90%-ы тұрады. Нәтижесінде Қазақстан үкіметі ауылдық аймақтарға негізгі қызметтер мен инфрақұрылымды тиімді және дәл жеткізе алатын болады.
Рейтингке қайта оралайық. РК-дан кейінгі орындарда Армения (71-ші орын, 0,49 балл), Беларусь (82-ші орын, 0,47 балл) және Қырғызстан (99-шы орын, 0,43 балл) орналасқан. Тәжікстан 123-ші орында (0,37 балл), ал көршілес Өзбекстан Орталық Азия және ЕАЭО елдері рейтингінде 131-ші орында (0,35 балл) тұр. Ескере кету керек, Түрікменстан ХВҚ индексінде көрсетілмеген.