Житикара Костанай облысының оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан, мұнда 35 мың адам тұрады. Ресеймен шекараға дейін бар болғаны 30 шақырым, облыс орталығына — 217. Елдің орталығынан географиялық алшақтығына қарамастан, Житикара техникалық прогресс жағынан көптеген ірі қалалардан, соның ішінде Костанай облыс орталығынан озып тұр. Соңғы бірнеше жылда мұнда көшелерде бақылау камераларының саны 3-тен 204-ке дейін артты, облыстағы алғашқы полиция шақыру дабылы орнатылды. Ал қыркүйекте Житикара видеобақылау жүйелеріне жасанды интеллект технологиясын енгізген еліміздегі төртінші қала болды.
Интернет және камералар
Житикарада белсенді технологиялық өзгерістер 2017 жылы басталды, сол кезде Тенгиз Алимбаев ата-анасының үйіне қонаққа келген.
«Мен Житикараның тумасымын, мұнда өстім, мектепті бітірдім, кейін Алматыда оқуға кеттім, — дейді Тенгиз Алимбаев. — КБТУ-ды инженер мамандығы бойынша бітірдім, Қазақстандағы ең ірі мұнай өндіруші кәсіпорында жұмыс істей бастадым, қазір жобалау бөлімінің менеджерімін. Сөйтіп, Лондонда екі жыл бойы ірі мұнай-газ жобасымен айналыстым. Қайтып келгенде — ата-анама қонаққа барып, интернеттің өте баяу жұмыс істейтінін байқадым. Сол уақытта қалада тек ескі технологиямен, мыс сымдар арқылы секундына 8 мегабит қабылдап, 1 мегабит жіберу жылдамдығы болды. Мен қалада жоғары жылдамдықты интернетке қажеттілік бар екенін көрдім».
Житикарада АО «Транстелеком» компаниясының пайдаланылмаған талшықты-оптикалық желісі болды, Тенгиз компаниямен байланысып, серіктестік ұсынды. 2017 жылы ол «Житикара Телеком» ЖШС-ін құрып, қала бойынша талшықты-оптикалық желіні жобалаумен, қаржыландырумен және монтаждаумен айналыса бастады. Бір жыл ішінде жоғары жылдамдықты интернет көпқабатты үйлер мен әкімшілік ғимараттардың жартысына жеткізілді. 2018 жылы қалған жартысын, ал тағы бір жылдан кейін — жеке сектордың кейбір учаскелерін қосып қойды:
«2020 жылы мен біздің желілеріміз негізінде тағы қандай пайдалы, әлеуметтік маңызы бар жобаларды жасауға болатынын қарастыра бастадым, — дейді Тенгиз Алимбаев. — Өйткені жобаны жасағанда біз талшықтар бойынша қосымша қор жасадық, интернетке 50% қуат бөлдік, 50%-ын бос қалдырдық».
Көше видеобақылау жүйесін таңдау жасалды, сол кезде қалада бар болғаны үш камера жұмыс істеді, қазір — 204. Оларды акиматпен серіктестік орнату арқылы орнатты: «Житикара Телеком» ЖШС жабдықты сатып алып, монтаждады, қала сервистік қызметтердің ақысын өз мойнына алды. Орнату орындарын полиция және прокуратура қызметкерлері қылмыстық ахуал анализіне сүйене отырып анықтады. Видеопотоктың барлық үлкен трафигі полицияның жергілікті бөліміне арналған серверге талшықты-оптикалық желілер арқылы өтеді, жобаны осындай ауқымда жүзеге асыру мүмкін болмас еді. Серверлер, видеостена, пульттер мен видеобақылау консольдері қаланың Оперативті басқару орталығында.
2021 жылы Житикара облыста полиция шақыру дабылын алғаш орнатты. Дабылдың жанында да видеокамералар бар, сондықтан оператор келген адамды және айналадағы жағдайды көреді. Құрылғы қаладағы мини-нарықтың жанындағы жанданған жерде орналасқан және хулигандық, тыныштықты бұзу, қоқыс тастау және қоғамдық орында спирттік ішімдіктерді ішу фактілерін тіркейді. Бірде куәгердің дабыл арқылы өтініші тіпті дүкенді тонаған күдіктінің ұсталуына көмектесті. Жобаны жүзеге асырумен де «Житикара Телеком» айналысты.
Жасанды интеллект және қауіпсіздік
Соңғы төрт жылда Тенгиз Алимбаевтың айтуынша, оның компаниясы жасанды интеллект элементтері бар әртүрлі бағдарламаларды тестілеп келеді. Өйткені камералар саны көбейген сайын видеопотокты талдау қиындай түсуде.
Биылғы қыркүйекте Житикара камералары беттерді тану, автомобиль нөмірлерін анықтау, нақты уақыт режимінде басқа аналитиканы жүргізу қабілеті бар платформаға қосылды. Ол Ішкі істер министрлігінің «Qamqor» деректер базасымен және Бас прокуратураның КИРЕБ (біртұтас қауіпсіздік ақпараттық ресурстарының кешені) ақпараттық жүйесімен интеграцияланған. Сондықтан ол деректер базасымен сәйкестіктер туралы автоматты түрде хабарлап, видеомониторинг процесін орталықтандырылған түрде басқарады. Полиция қызметкерлері жүйемен жұмыс істеуді оқыды.
Полицияда камералар арқылы анықталған құқық бұзушылықтар саны тұрақты өсіп келе жатқанын айтады, ал жасанды интеллектпен платформа қызметкерлердің жұмысын қосымша оңтайландырады. 2020 жылы Житикарада 492 қылмыстық құқық бұзушылық тіркеліп, соның 21-і видеобақылау камераларының арқасында анықталса, 2023 жылы 236 қылмыстық құқық бұзушылықтан камералар 37-сін анықтауға көмектесті.
2024 жылдың 10 айында 159 қылмыстық іс бойынша видеобақылау 32 жағдайда көмектесті.
«2023 жылғы осы кезеңмен салыстырғанда қылмыстардың саны 27% азайды, — дейді Житикара және Житикара ауданының полиция полковнигі Алибек Шандалинов. — Камералардың болуы тұрғындарды тәртіпке шақырады және профилактикалық әсері жоғары. Негізінен камералар жеке мүлікті ұрлау, жол қозғалысы ережелерін бұзу, вандализм және қала мүлкін бүлдіру фактілерін тіркейді. Видеобақылау жүйесінің жасанды интеллектпен жұмыс істейтін платформаға қосылуы операторлардың жұмысын айтарлықтай жеңілдетеді. Егер қоғамдық қауіпсіздік бұзылса, жүйе өзі осы туралы хабарлама жібереді».
Видеобақылау және видеоаналитика платформасымен жасанды интеллектті пайдалану Алматы, Шымкент және Атырауда жұмыс істейді, Житикара елдегі төртінші қала болып, басқа ірі қалалардан озып кетті.
«Бұл жоба ерекше, ол ірі қала болудың қажеті жоқ екенін көрсетеді, цифрландыру мен заманауи технологияларға қол жеткізу үшін, — дейді Target AI Limited компаниясының атқарушы директоры Дамир Жаримбетов, — видеобақылау және видеоаналитика платформасының авторы. — Житикара үшін біз мегаполистердегідей функционалмен толыққанды видеомониторинг жүйесін жүзеге асырдық. Болашақта жобаны кеңейту шеңберінде жүйені полицейлердің планшеттерімен және жет